افتادگی پلک (پتوز) به افتادگی پلک فوقانی اطلاق می‌شود. فرم خفیف بیماری افتادگی پلک در حد افتادگی بالای مردمک چشم می‌باشد ولی در موارد شدیدتر افتادگی پلک منجر به پوشاندن قسمتی از مردمک شده به‌طوری‌که میدان بینایی فوقانی را کاهش می‌دهد. پتوز می‌تواند: یک یا هر دو چشم را درگیر کند، وراثتی باشد، در بدو تولد بروز کند و یا در سنین بالاتر اتفاق بیفتد.
پتوز مادرزادی به معنای وجود پتوز در بدو تولد می‌باشد. اگر کودکی با پتوز متوسط تا شدید متولد شود، ممکن است برای تکامل بینایی نیازمند درمان فوری باشد. پتوز مادرزادی اغلب در اثر نقص در تکامل عضله بالابرنده پلک فوقانی که عضله لواتور نام دارد، اتفاق می‌افتد. اگرچه معمولاً یک اختلال مجزا می‌باشد، ولی در موارد مادرزادی، ممکن است همراه با اختلالات زیر باشد: اختلال حرکات چشمی بیماری‌های عضلانی تومورهای پلک یا سایر تومورها اختلالات عصبی.
دکتر جعفری پور با سال‌ها تجربه، به درمان بیمارانی که از پتوز یا افتادگی پلک رنج می‌برند، می‌پردازد. دکتر جعفری پور به بررسی علت پتوز می‌پردازد و بر اساس نتایج به‌دست‌آمده و شرایط خاص شما، توصیه‌های لازم را به شما انجام خواهد داد. همچنین در مورد خطرات بالقوه و عوارض جانبی احتمالی نیز با شما صحبت خواهد کرد تا تصمیم شما براساس آگاهی و آشنایی از فرآیند جراحی باشد.
چرا این بیماری رخ می‌دهد ؟
این بیماری می‌تواند در زمان تولد ظاهر شود که افتادگی پلک چشم مادرزادی اطلاق می‌شود. همچنین زمانی که عضلات بالابرنده پلک تشکیل نشده باشد، افتادگی پلک مادرزادی است .در نوع ناشی از افزایش سن، تاندون عضلات بالابر پلک از محل اتصالشان بر روی پلک جداشده و درنتیجه افتادگی پلک رخ می‌دهد که معمولاً در سنین بالای ۰ ۵- ۴۵ سال رخ می‌دهد. مشکل دیگری که ممکن است در ناحیه چشم ایجاد شود پف چشم است. علت پف زیر چشم تحت تاثیر عامل های مختلف است. کمبود خواب و ورزش، زیاده‌روی در مصرف نمک و به تبع آن کاهش آب بدن متداول‌ترین دلایل پف‌آلود شدن چشم هستند.
علائم و نشانه‌های پتوز کدامند؟
شایع‌ترین علامت آشکار پتوز در کودکان، افتادگی پلک می‌باشد. در پتوز مادرزادی، اغلب عدم تقارن چین پلک فوقانی وجود دارد. از عوارض افتادگی پلک ، کاهش بینایی است. کودکان مبتلابه پتوز ممکن است برای دیدن مجبور شوند گردن خود را به عقب خم کنند یا ابروها را به سمت بالا بکشند. این مانورهای سروصورت نشان می‌دهند که کودک سعی می‌کند برای دیدن از هر دو چشم استفاده نماید. بعد از گذشت چند سال، این وضعیت‌های غیرطبیعی سر ممکن است منجر به اختلالات ظاهری سر و گردن شوند.
مشکلات ناشی از پتوز در کودکان کدامند؟
شایع‌ترین اختلال جدی مرتبط با پتوز دوران کودکی، آمبلیوپی (تنبلی چشم) می‌باشد.به دو علت افتادگی پلک چشم می‌تواند ایجاد تنبلی چشم کند:
انسداد مسیر بینایی در موارد پتوز شدید ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید ناشی از آن. بعلاوه پتوز ممکن است در صورت وجود انحراف چشم آن را مخفی نماید و این مورد نیز می‌تواند منجر به تنبلی چشم شود.
پتوز مادرزادی چگونه درمان می‌شود؟
در اغلب موارد، درمان افتادگی پلک مادرزادی با عمل پلک چشم امکان پذیر است. اگر تنبلی چشم هم وجود داشته باشد، ممکن است درمان با قرار دادن پوشش بر روی چشم سالم، استفاده از عینک یا قطره چشمی ضروری باشد. تشخیص لزوم انجام جراحی و انتخاب روش مناسب برای درمان افتادگی پلک، بر اساس عوامل زیر صورت می‌گیرد: سن کودک، درگیری یک یا هر دو پلک، شدت پتوز، قدرت عضلات بالابرنده و پایین آورنده پلک، وضعیت حرکات چشمی. در اوایل دوران زندگی معمولاً ضرورتی به انجام جراحی برای موارد خفیف تا متوسط پتوز وجود ندارد. هم در موارد مذکور و هم موارد شدیدی که تحت عمل جراحی پلک قرارگرفته‌اند، باید به‌طور منظم ازنظر تنبلی چشم، عیوب انکساری و حالت‌های وابسته توسط چشم پزشک بررسی و در صورت نیاز تحت درمان قرار گیرند.
علل پتوز در افراد بالغ چیست؟
شایع‌ترین علت پتوز در افراد بالغ، کشیدگی یا جداشدگی تاندون عضله لواتور از روی پلک می‌باشد. وقوع این فرایند ممکن است ناشی از علل زیر باشد: افزایش سن به دنبال جراحی کاتاراکت (آب مروارید) یا سایر جراحی‌های چشمی، ضربه به چشم. پتوز بالغین همچنین ممکن است عارضه‌ای از سایر بیماری‌ها مانند بیماری‌های عصبی یا عضلانی و در موارد نادر تومورهای حدقه چشم باشد که عضله بالابرنده پلک یا عصب آن را درگیر می‌کنند.
پتوز در افراد بالغ چگونه درمان می‌شود؟
چشم پزشک می‌تواند بررسی جامعی از مشکل شما به عمل آورده و راجع به روش‌های درمانی مختلف و عوارض و خطرات احتمالی آن‌ها اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد. برای تشخیص علت پف زیر چشم و انتخاب بهترین روش درمانی ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون، عکس‌برداری‌های مخصوص و یا سایر آزمایشات باشد. در صورت یافتن علت زمینه‌ای باید ابتدا این مورد اصلاح گردد، اما در اغلب موارد، درمان نهایی، جراحی است که نوع جراحی نیز بر اساس شدت پتوز و سایر یافته‌های بالینی تعیین می‌گردد. درمان افتادگی پلک با عمل جراحی صورت می‌گیرد .جراحانی که در این عمل مهارت دارند، می‌توانند جراحی را تحت بی‌حسی موضعی انجام دهند ولی گاهی تحت بیهوشی عمومی هم صورت می‌گیرد. در طی این عمل اتصال عضله بالابرنده پلک با محل اتصالشان بر روی پلک مجدداً برقرار می‌شود ولی به‌طور شایع‌تر در نوع مادرزادی عضله را کوتاه می‌کنند. عمل رفع افتادگی پلک عمل بسیار ظریفی است و مدت‌زمان آن برای هر چشم ۴۵ دقیقه تا یک ساعت می‌باشد . در افتادگی پلک ناشی از افزایش سن اکثراً نیاز به عمل بلفاروپلاستی ( برداشتن پوست اضافه پلک ) نیز وجود دارد .
خطرات جراحی پتوز کدامند؟
خطرات جراحی پتوز شامل عفونت، خونریزی و کاهش بینایی می‌باشد، ولی وقوع این عوارض بسیار نادر است. بیمار می‌بایست برای کاهش این خطرات دو هفته قبل از عمل جراحی داروهایی که احتمال خونریزی حین عمل یا پس از عمل جراحی را افزایش می‌دهند، مثل آسپیرین، دیکلوفناک، بروفن، وارفارین و غیره را قطع نماید .بلافاصله بعد از عمل، ممکن است چشم بطورکامل بسته نشود، ولی این عارضه معمولاً مقطعی است. در طی این مدت می‌توان از قطره و پماد برای محافظت چشم استفاده نمود. اگرچه ظاهر پلک به‌طور قابل‌توجهی اصلاح می‌شود، اما ممکن است پلک‌ها کاملاً قرینه به نظر نرسند. در اغلب موارد بعد از جراحی در نگاه به پایین پلک عمل شده نسبت به طرف مقابل مختصری بالاتر قرار می‌گیرد و شب‌ها مختصری باز می‌ماند که این دو عارضه مشکل‌آفرین نیستند. در موارد نادر، حرکات کامل پلک قابل‌برگشت نیست. در برخی موارد، ممکن است بیش از یک بار عمل جراحی لازم باشد.
خلاصه
پتوز در افراد بالغ و کودکان با انجام جراحی قابل درمان است و این درمان علاوه بر اصلاح وضعیت ظاهری می‌تواند باعث بهبود بینایی نیز شود. در پتوز کودکان، انجام معاینات منظم چشم‌پزشکی در سال‌های اول زندگی برای پیشگیری و درمان تنبلی احتمالی چشم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.