عمل جراحی آندوسکوپی سینوس یا سینوزیت بینی

اگر شما به احتقان، گرفتگی بینی، فشار صورت، سرفه و تخلیه مخاط درشت از بینی دچار شده‌اید، احتمالاً به التهاب سینوس‌های بینی مبتلا هستید که اصطلاحاً به آن سینوزیت گفته می‌شود. سینوس‌های شما به شکل حفره‌های فرو رفته‌ای در استخوان گونه، اطراف چشم‌ها و پشت بینی شما هستند. این حفره‌ها حاوی مخاط هستند که به گرم، مرطوب و تمیز کردن هوایی که تنفس می‌کنید، کمک می‌کنند. هنگامی که جسمی مانع از تخلیه طبیعی مخاط از داخل سینوس‌ها می‌شود، ممکن است سینوس در اثر تجمع ‌مخاط دچار عفونت شود.

سینوزیت چیست؟

در پشت استخوان‌های صورت، فرورفتگی‌هایی وجود دارد که با هوا پُر شده‌اند. این حفره‌های کوچک که سینوس نام دارند، مجموعاً حفره بینی را تشکیل می‌دهند. سینوس‌ها یک لایه آستر مخاطی شبیه به پوشش مخاطی خود بینی دارند. عفونت سینوس‌ها می‌تواند ناشی از واکنش آلرژی یا خودایمنی هم باشد که طی آن، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم بدن حمله می‌کند. پزشکان برای برطرف کردن این مشکل نیز عمل جراحی را به شما توصیه می‌کنند. جراحی آندوسکوپی سینوس یک عمل جراحی است که به منظور رفع انسداد مجاری سینوس‌ها انجام می‌شود. انسداد و گرفتگی سینوس‌ها می‌تواند منجر به بروز سینوزیت آلرژیک شود که در اثر آن غشای مخاطی سینوس‌ها متورم می‌شود و مجرای سینوس را مسدود می‌کند. در نتیجه سینوس دردناک می‌شود، به طور مداوم ترشح می‌کند و تنفس عادی بیمار را با اختلال مواجه می‌سازد.

جراحی آندوسکوپی سینوس چیست؟

در عمل جراحی سینوس به روش سنتی، بافت‌های آسیب‌دیده سینوس‌ها به دقت برداشته می‌شود و با ایجاد مسیرهایی جهت تخلیه مواد عفونی انباشته شده در حفره سینوس‌ها، وضعیت کانال‌های تخلیه طبیعی آن‌ها بهبود داده می‌شود. اما امروزه در اغلب موارد، پزشکان جراح از تکنیک‌های آندوسکوپی بینی برای این جراحی استفاده می‌کنند تا بتوانند مجاری سینوس‌ها را با دقت و وضوح بیشتری ببینند و نیازی به ایجاد برش‌های خارجی بر روی صورت هم نداشته باشند. در نتیجه شدت ورم، خونریزی و ناراحتی ناشی از جراحی کاهش پیدا می‌کند و دوره بهبودی بعد از عمل جراحی سینوس هم خیلی کوتاه‌تر می‌شود. بر خلاف سایر روش‌های جراحی سینوس که در آن‌ها فقط بافت‌ها یا اندام‌های آسیب‌دیده مستقیماً برداشته می‌شوند، در طی عمل جراحی آندوسکوپی بینی علاوه بر برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده، مسیر مجراهای طبیعی سینوس هم ترمیم و باز می‌شود. البته در اینجا لازم به تأکید است که مراقبت‌‌های بعد از جراحی آندوسکوپی بینی هم به اندازه خود عمل جراحی آندوسکوپی سینوس در دستیابی به نتایج رضایت‌بخش، اهمیت خواهد داشت.

اهداف جراحی آندوسکوپی سینوس

هدف از انجام جراحی آندوسکوپیسینوس، برداشتن ترشحات انباشته در سینوس‌ها‌ و بهبود روند جریان هوا از طریق مجاری بینی می‌باشد. به طور کلی مهم‌ترین اهداف مورد نظر در جراحی آندوسکوپی سینوس‌ها شامل موارد زیر است:

• کاهش تعداد و شدت عفونت‌های سینوسی
• بهبود علائم ناشی از بیماری سینوزیت
• بهبود جریان هوا از طریق مجاری بینی
• تقویت حس بویایی بیمار

مزایا

جراحان در نخستین جراحی‌های سینوس از ناحیه گونه به سینوس‌ها دسترسی پیدا می‌کردند. در نتیجه بافت همبند جای زخم ایجاد می‌شد و بدشکلی پیش می‌آمد. یک روش قدیمی دیگر این بود که جراح از راه فک بالا به سینوس دسترسی پیدا می‌کرد. اما از آنجایی که در جراحی آندوسکوپی پوست برش داده نمی‌شود و تمام جراحی از راه سوراخ‌های بینی انجام می‌شود، اکثر بیماران همان روز جراحی مرخص می‌شوند. مزایای جراحی آندوسکوپی سینوس به شرح زیر است:

• درد کمتر
• نامشخص بودن اسکار
• خونریزی کمتر
• ناراحتی کمتر بیمار حین جراحی
• نیاز کمتر به پانسمان و استفاده از تامپون بینی پس از جراحی آندوسکوپی
• دوران بهبود سریع‌تر
• میزان موفقیت بالاتر

تشخیص

شرح حال بیمار مبتلا به سینوزیت مانند بسیاری از بیماری‌ها مولفه‌ای اساسی برای ارزیابی قبل از عمل محسوب می‌شود. متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) معاینه تشخیصی کاملی را پیش از جراحی آندوسکوپی سینوس انجام می‌دهد. ابداع ابزار تشخیصی جدید مانند آندوسکوپ نوری فیبری و دستگاه سی تی اسکن پیشرفت‌های قابل توجهی را در درمان بیماری‌های سینوس ایجاد کرده است. آندوسکوپی فیبری نوری برای معاینه بینی و تمام گوشه‌ها و فرورفتگی‌های آن به کار برده می‌شود. موارد و بخش‌هایی که باید توسط متخصص به دقت بررسی و ارزیابی شود عبارت است از: شاخک میانی و مئای میانی، هر گونه انسداد آناتومیک و وجود چرک و پولیپ در بینی. از دستگاه سی تی اسکن برای تعیین ناحیه‌های بیمار و آسیب دیده استفاده می‌شود تا بتوان برنامه جراحی مناسبی را تهیه کرد. سی تی اسکن گستردگی آسیب‌های سینوس و ناهنجاری‌هایی را نشان می‌دهد که بیمار را مستعد سینوزیت آلرژیک می‌سازد.

قبل از جراحی آندوسکوپی سینوس

عمل جراحی آندوسکوپی سینوس‌ها در اغلب موارد به صورت یک عمل سرپایی در بیمارستان یا یک مرکز جراحی انجام می‌شود. در هر صورت مراقبت‌های لازم با کیفیت مناسب از بیمار به عمل می‌آید و نیازی هم به ماندن در بیمارستان در شب بعد از عمل نخواهد داشت. پزشک جراح قبل از شروع عمل جراحی آندوسکوپی بینی، سوابق پزشکی بیمار را به طور دقیق بررسی می‌کند و در تمام مدت عمل جراحی آندوسکوپی سینوس نیز وضعیت بیمار را از نزدیک تحت نظر خواهد داشت. در صورتی که پزشک آزمایش‌های خاصی را برای قبل از عمل آندوسکوپی بینی تجویز کرده باشد، بیمار باید این آزمایش‌ها را از چند روز قبل انجام بدهد و نتایج آن را در روز انجام عمل جراحی آندوسکوپی بینی همراه خود بیاورد تا پزشک آن‌ها را ببیند.

روش جراحی آندوسکوپی سینوس

جراحی آندوسکوپی بینی معمولاً در شرایط بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراح برای انجام این عمل از یک میله نازک به نام آندوسکوپ که یک دوربین کوچک و یک لامپ در انتهای آن تعبیه شده است، استفاده می‌کند و یک تصویر با کیفیت و بزرگنمایی مطلوب از بافت سینوس‌ها تولید می‌کند. سپس عواملی از قبیل گرفتگی‌های طبیعی، پولیپ‌های بینی و یا بافت جای زخم که باعث انسداد سینوس‌ها شده‌اند به طور ایمن و مؤثر توسط ابزارهای مخصوصی برداشته می‌شوند. همچنین در صورت نیاز، تیغه میانی بینی هم با استفاده از ابزارهای خاصی صاف شده و اندازه شاخک‌های بینی (توربینات‌ها) هم کوچکتر می‌شود. برای جراحی آندوسکوپی سینوس‌ها هیچ نیازی به ایجاد بریدگی بر روی پوست صورت و بینی نیست، زیرا این عمل به طور کامل از داخل سوراخ‌های بینی انجام می‌شود. بنابراین اغلب بیمارانی که این عمل جراحی را انجام می‌دهند می‌توانند همان روز از بیمارستان یا مرکز جراحی مرخص شوند.‌

بعد از جراحی

بعد از پایان جراحی آندوسکوپی سینوس‌ها معمولاً پزشک به بیمار توصیه می‌کند که بینی خود را به طور منظم با آب نمک شستشو کند. برای شستشوی سینوس‌ها روش‌های متعددی وجود دارد که پزشک جراح بهترین روش برای هر بیمار را بر اساس نوع جراحی انجام شده به او توصیه می‌کند. به طور کلی بیمارانی که می‌خواهند عمل جراحی آندوسکوپی سینوس انجام دهند از 10 روز قبل از تاریخ عمل جراحی خود نباید داروی آسپرین یا هر گونه ترکیب حاوی آسپرین مصرف کنند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (از قبیل آدویل) هم از 7 روز قبل از عمل نباید مصرف شوند.

مراقبت‌های خانگی بعد از جراحی آندوسکوپی سینوس

یک نکته بسیار مهم که بیماران مبتلا به سینوزیت مزمن باید خیلی خوب درک کنند آن است که بیماری این افراد حالت مزمن و درازمدت دارد. بنابراین جراحی موفقیت‌آمیز سینوس‌ها فقط می‌تواند عوارض و ناراحتی‌های ناشی از بیماری مزمن سینوس‌ها را کنترل کند. برای پیشگیری از بروز سینوزیت مراقبت های بعد از جراحی سینوس را جدی گرفته و همواره این سه نکته مهم را به خاطر داشته باشید:

• بینی را مرطوب نگه دارید: بیماران مبتلا به سینوزیت باید هر چقدر می‌توانند داخل بینی خود را مرطوب‌تر نگه دارند. مرطوب نگه داشتن سینوس‌ها باعث رقیق شدن خلط و مخاط می‌شود و به تخلیه راحت‌تر آن‌ها از داخل سینوس کمک می‌کند. تخلیه راحت‌تر سینوس‌ها هم به نوبه خود به جلوگیری از بروز عفونت کمک می‌کند. پس در محیط خود از مرطوب کننده استفاده کنید، زیاد آب بنوشید، از مصرف نوشیدنی‌های خشک کننده مخاط از جمله الکل و کافئین خودداری کنید، سیگار نکشید چون سیگار هم باعث خشک شدن لایه مخاطی سینوس‌ها می‌شود، و بینی خود را مرتباً با آب نمک رقیق شستشو بدهید.
• از ذرات حساسیت‌زا (آلرژیک) اجتناب کنید: افراد مبتلا به سینوزیت باید در هنگام نظافت کردن و رفتن به محیط‌هایی که گرد و خاک زیادی وجود دارد، حتماً ماسک به صورت بزنند. به رستوران‌ها و اماکن مسقفی که سیگار کشیدن در آنجا مجاز است، نروید. در فصل بهار از قرار گرفتن در معرض دانه گرده گیاهان اجتناب کنید و در فصل شیوع آلرژی‌ها همیشه دستگاه تهویه را در محیط خود روشن نگه دارید.
• سرما نخورید: تا جایی که می‌توانید سعی کنید دچار سرماخوردگی و آنفولانزا نشوید. هر سال واکسن آنفولانزا را بموقع دریافت کنید.

خطرها و عوارض جانبی

خونریزی

خونریزی یکی از عوارض احتمالی پس از جراحی آندوسکوپی سینوس است، اگرچه روش آندوسکوپی خطر خونریزی را کاهش داده است. اگر جراح در موارد نادر حین عمل با خونریزی شدید مواجه ‌شود، به ناچار عمل را متوقف می‌کند و تامپون داخل بینی قرار می‌دهد. چنانچه خونریزی پس از جراحی شروع شود، تامپون داخل بینی قرار داده می‌شود و بیمار بستری می‌شود.

ترشحات خون‌آلود بینی پس از جراحی 

برخی بیماران تا دو هفته پس از عمل جراحی آندوسکپی بینی با ترشحات خون‌آلود مواجه می‌شوند. این عارضه طبیعی است و به آهستگی برطرف می‌شود. گرفتن بینی تا 5 روز پس از عمل ممنوع است.

عمل ناموفق یا عود کردن بیماری

مانند تمام جراحی‌های سینوس احتمال دارد که عمل بیماری را درمان نکند یا بیماری مدتی بعد عود کند. در این شرایط باید جراحی تکرار شود یا درمان‌های دیگری انجام شود.

نشت مایع نخاعی

در تمام عمل‌هایی که روی سینوس اتموئید دور چشم انجام می‌شود، اندکی احتمال نشت مایع نخاعی، یعنی مایع اطراف مغز، وجود دارد. چنانچه این عارضه‌ی نادر بروز یابد، مسیر برای عفونت ایجاد می‌شود و بیمار دچار مننژیت می‌شود. این عارضه باید با جراحی یا دیگر درمان‌ها ترمیم شود.

نابینایی

پس از جراحی آندوسکوپی سینوس احتمال نابینایی وجود دارد. اگر چه نابینایی پس از جراحی سینوس موقتی است، اما مواردی از نابینایی دائمی یک چشم نیز گزارش شده است. خوشبختانه چنین عارضه‌ای به ندرت رخ می‌دهد. احتمال نابینایی موقتی یا طولانی مدت پس از جراحی سینوس وجود دارد.

پرسش‌های متداول

درد ناشی از جراحی آندوسکوپی سینوس بینی چقدر است؟

تحمل بیماران در برابر درد متفاوت است. اکثر بیماران درد جراحی سینوس را با مصرف مسکن‌های خوراکی به خوبی مدیریت می‌کنند. پزشک درد و دیگر عوارض جراحی آندوسکوپی بینی را با توجه به نوع جراحی انتخابی توضیح می‌دهد. کبودی یا ورم صورت به ندرت مشاهده می‌شود، اما داخل بینی متورم می‌شود و تا مدتی حساس و دردناک است. ورم بینی باعث می‌شود که نفس کشیدن از راه بینی حدود دو هفته دشوار باشد.

چه مدت پس از جراحی سینوس می‌توان فعالیت‌های ورزشی را دوباره شروع کرد؟

اگر ورزش یا فعالیت‌های بدنی سنگین را قبل از بهبودی کامل شروع کنید، احتمال خونریزی، ورم و کبودی افزایش می‌یابد. مدت زمانی که بیماران باید فعالیت‌های خود را محدود کنند، باتوجه به روش جراحی آندوسکوپی سینوس و شرایط کلی بیمار تعیین می‌شود. فعالیت‌های سبکی مانند پیاده‌روی آهسته را می‌توان پس از از بین رفتن اثر داروی بی‌حسی ازسرگرفت. انجام فعالیت‌های سنگین‌تر مانند یوگا، ایروبیک، دوچرخه سواری، دویدن و بلند کردن اشیاء سنگین تا دو هفته پس از جراحی آندوسکوپی بینی ممنوع است. شرکت در ورزش‌های تماسی پربرخورد نیز معمولاً پس از سپری شدن 6 هفته مجاز است.

آیا لازم است برای جراحی سینوس  مرخصی بگیرم؟

اکثر بیماران ترجیح می‌دهند چند روزی مرخصی بگیرند. اما چنانچه عمل‌های ترکیبی انجام شود، باید برای گذراندن یک دوران بهبود طولانی‌تر برنامه ریزی کرد.

تاثیر سیگار کشیدن بر دوران بهبود پس از جراحی سینوس چیست؟

استعمال دخانیات اثر مخربی بر دوران بهبود دارد. سیگار کشیدن احتمال ابتلا به ذات الریه را افزایش می‌دهد و اجازه نمی‌دهد ناحیه‌های درمان شده به خوبی التیام بیابد و حتی ممکن است باعث عفونی شدن آنها نیز بشود. رگ‌های مسئول رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها نیز منقبض و تنگ می‌شوند و در نتیجه این بخش‌ها به خوبی بهبود نمی‌یابند. بیماران باید سیگار کشیدن را از حداقل دو هفته قبل از جراحی سینوس ترک کنند تا احتمال بروز این عوارض کاهش یابد. سیگار کشیدن پس از جراحی آندوسکوپی بینی نیز مجاز نیست.

آیا پس از جراحی سینوس پانسمان داخل بینی قرار داده می‌شود؟

خیر، پس از جراحی آندوسکوپی سینوس هیچ پانسمانی داخل بینی قرار داده نمی‌شود. اگر سینوس‌های پرویزنی باز شود، دو قطعه کوچک از عامل شریان بند قابل جذب در این ناحیه قرار داده می‌شود تا خونریزی متوقف شود و از خون دماغ شدن نیز جلوگیری شود.

شنا کردن پس از جراحی

بیماران پس از جراحی آندوسکوپی سینوس باید نکته دیگری را نیز رعایت کنند، که شاید به نظرتان عجیب برسد. ما از بیماران می‌خواهیم که تا چهار هفته پس از جراحی شنا نکنند، چون آب کلردار سینوس‌ها را تحریک می‌کند. حال بیماران معمولاً تا سه هفته پس از جراحی بدتر از پیش می‌شود. پس از گذشت سه هفته حال بیماران مانند قبل از جراحی می‌شود و انتظار می‌رود روند بهبود ادامه یابد و حال بیمار در هفته‌های بعد بهتر و بهتر شود.