سینوزیت مزمن وحاد؛ علت،علائم و درمان با و بدون جراحی

سینوزیت از بیماری‌های شایع است که در طول عمر یک فرد می‌تواند بارها، فعالیت‌های اجتماعی او را محدود سازد. سینوزیت علل مختلفی دارد که می‌تواند آلرژی و عفونت‌ها با علل مختلف منشا آن باشد. برخلاف آن چه که تصور می‌شود انواع آلرژیک؛ شایع‌تر از علل عفونی است و متاسفانه این انواع اغلب همانند علل عفونی درمان می‌شوند که منجر به مزمن شدن سینوزیت و مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود. درمان سینوزیت‌ با توجه به پیچیدگی ساختار سینوس‌ها بسیار تخصصی بوده و درمان نادرست و ناکافی آن سبب طولانی شدن و بروز عوارض فراوانی می‌شود که گاها منجر به جراحی‌های متعدد نیز می‌شود.

انواع سینوزیت

سینوزیت می‌تواند به صورت حاد یا مزمن توصیف شود:

سینوزیت حاد

سینوزیت حاد معمولا به علت سرماخوردگی، عفونت باکتریایی یا ویروسی بینی یا در اثر آلرژی ایجاد می‌شود. علائم ممکن است تا چهار هفته طول بکشد. ممکن است به صورت مکرر، مثلا پس از یک سرماخوردگی رخ دهد، اما علائمی تا عود بعدی وجود ندارد.

سینوزیت مزمن

سینوزیت زمانی مزمن تلقی می‌شود که علائم به طور پیوسته و بیش از سه ماه وجود داشته باشد. گرفتگی بینی و ترشح در پشت بینی ممکن است ایجاد شود. ممکن است سینوس‌ها به علت عفونت مزمن و التهاب، تنگ شده یا کاملا بسته شوند. آلرژی‌های مداوم و عوامل زیست محیطی (به عنوان مثال: سیگار کشیدن) نیز می‌توانند عامل محرک باشند.

دلایل

سینوس‌های بینی، چهار جفت حفره‌های پر از هوا هستند که درون استخوان‌های صورت بالا و اطراف چشم‌ها و بینی قرار دارند. سینوس‌ها با دهانه‌های کوچکی به حفره بینی (یعنی ناحیه بین سوراخ‌های بینی و پشت گلو، که از طریق آن نفس می‌کشیم) متصل می‌شوند. سینوس‌ها با همان غشای مخاطی پوشیده می‌شوند که بقیه سیستم تنفسی را پوشش می‌دهند. در سینوس‌های سالم، هوا به داخل و خارج از سینوس‌ها در جریان است و مخاطی که توسط غشای مخاطی تولید می‌شود، قادر به کشیده شدن به سمت پشت حفره بینی می‌باشد. مخاط به حذف گرد و غبار، باکتری و سایر آلودگی‌های هوا از سینوس‌ها و حفره بینی کمک می‌کند. سینوزیت معمولا توسط عفونت ایجاد می‌شود، اگرچه تورم حاصل از آلرژی نیز می‌تواند علائم فشار، درد و گرفتگی مشابه را ایجاد کند. معمولا عفونتی که باعث ایجاد سینوزیت می‌شود باکتریایی است، اگرچه عفونت‌های ویروسی و قارچی نیز می‌توانند باعث ایجاد این وضعیت شوند. انسدادهای موجود درون حفره بینی یا سینوس‌ها از جمله تیغه کج بین سوراخ‌های بینی (انحراف بینی) یا پولیپ بینی (توده‌های کوچک بر روی غشای مخاطی) می‌تواند با جلوگیری از تخلیه مخاط و فراهم کردن محیط تکثیر برای عفونت، به ایجاد سینوزیت منجر شود.

علائم و نشانه‌ها

یکی از شایع‌ترین علائم سینوزیت درد است، و موقعیت آن درد بستگی به این دارد که کدام سینوس تحت تاثیر باشد. درد ممکن است با خم شدن، سرفه یا عطسه کردن بدتر شود. سایر علائم عبارتند از:

• گرفتگی بینی
• ترشح از بینی (که ممکن است زرد، سبز یا در صورت وجود عفونت به رنگ خون باشد.)
• ترشح در پشت بینی (تخلیه مخاط در پشت گلو)
• گلو درد
• بوی بد دهان
• سردرد
• تب
• خستگی
• کاهش حس بویایی
• احساس کلی سنگینی صورت

تشخیص

تشخیص سینوزیت می‌تواند دشوار باشد چرا که علائم آن ممکن است با سرما خوردگی مشابه باشد. به منظور تشخیص دقیق، پزشک یک تاریخچه کامل پزشکی شامل ارزیابی ماهیت و طول مدت علائم را درخواست می‌کند. همچنین یک معاینه فیزیکی شامل نگاه کردن به داخل گوش، گلو و بینی را انجام خواهند داد. در موارد مکرر و مزمن، ممکن است مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی و جراح گوش لازم باشد، زیرا روش‌های گسترده‌تر تشخیصی نیاز خواهد بود. این روش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بررسی حفره بینی و ورودی‌های سینوس با آندوسکوپ (یک دوربین کوچک و نازک که مشاهده ساختارها از طریق دوربین یا بر روی یک مانیتور تلویزیونی را ممکن می‌سازد).
• سی‌تی اسکن (یک اشعه ایکس تخصصی که اجازه می‌دهد تا نمایشی از سطح مقطع سینوس‌ها دیده شود، و همچنین سی‌تی مینی سری نامیده می‌شود).
• اشعه ایکس (که معمولا کمتر استفاده می‌شود، زیرا سی‌تی اسکن وضوح بهتری را ارائه می‌دهد).

درمان

درمان برای رفع علائم و بازیابی جریان طبیعی هوا و مخاط از طریق سینوس‌ها انجام می‌شود.

درمان غیر جراحی

آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا یک دوره 7 تا 10 روزه دارو تجویز می‎‌شود. برای موارد سینوزیت مکرر یا مزمن ممکن است دوره‌های طولانی‌تر مورد نیاز باشد. داروهای ضد گرفتگی بینی می‌توانند با خشک کردن مخاط، گرفتگی بینی را برطرف کنند. این داروها می‌توانند به صورت قطره یا اسپری بینی باشند، یا ممکن است به شکل قرص مصرف شوند. باید مراقب بود زیرا داروهای ضد احتقان می‌توانند پوشش بینی را بیش از حد خشک کنند، که آن هم به نوبه خود منجر به تورم بیشتر و احتقان می‌شود. هنگام استفاده از داروی ضد گرفتگی بینی، مهم است که به طور دقیق دستورالعمل‌های دارو را رعایت کنید. داروهای استروئیدی مانند پردنیزون ممکن است به منظور درمان موارد سینوزیت مزمن، به همراه یک دوره طولانی آنتی بیوتیک تجویز شود. اسپری‌های استروئیدی بینی نیز ممکن است تجویز گردند. درمان‌های دیگری که به منظور از بین بردن علائم استفاده می‌گردند عبارتند از: داروهای مسکن، دستگاه‌های استنشاق بخار، اسپری‌های نمکی بینی و استفاده از پک‌های گرم و یا سرد در محیط اطراف سینوس‌ها. دوری از مواد آلرژی‌زا (عوامل محرک آلرژی) و مصرف آنتی هیستامین‌ها برای کاهش واکنش‌های آلرژیک نیز ممکن است موثر باشد.

جراحی آندوسکوپی سینوس

جراحی ممکن است برای موارد سینوزیت مکرر یا مزمن که در آن‌ها درمان غیر جراحی مؤثر نبوده است، توصیه شود. هدف از جراحی، اصلاح اختلالات ساختاری مانند انحراف بینی، رفع موانعی نظیر پولیپ و از بین بردن نواحی بافت بیمار برای بهبود جریان هوا و تخلیه مخاط بین سینوس‌ها و حفره بینی می‌باشد. تکنیک‌های جراحی آندوسکوپی عمدتا جایگزین جراحی عمومی باز شده‌اند. جراحی باز اساسا در درمان سینوس‌های به شدت آسیب‌دیده و یا در مناطقی که به راحتی توسط اندوسکوپ قابل دسترسی نیستند، استفاده می‌شود. جراحی آندوسکوپی سینوس معمولا فرایندی با یک روز بستری است که تحت بیهوشی عمومی یا یک بی‌حسی موضعی با آرام‌بخش انجام می‌شود. آندوسکوپ به جراح اجازه می‌دهد تا به راحتی داخل حفره بینی و دهانه‌های سینوس را مشاهده کند. جراحی می‌تواند با حداقل آسیب به بافت سالم انجام شود. معمولا درد کمی بعد از عمل وجود دارد و ممکن است با داروهای مسکن مانند پاراستامول تسکین یابد. ممکن است برای جلوگیری از عفونت بعد از عمل آنتی بیوتیک‌هایی تجویز شوند و برای خروج بقایا و آلودگی‌های داخل بینی و همچنین تسریع بهبودی اسپری‌های بینی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. قبل از اینکه بیمار به خانه بازگردد، جراح دستورالعمل‌های بهبودی و فعالیتی را به او ارائه می‌دهد. به طور معمول توصیه می‌شود برای مدتی از کار دور باشید، از ورزش کردن، فعالیت شدید و خم شدن اجتناب نمایید، و فین نکنید. در طی دوره نقاهت،  مراقبت های پس از جراحی اندوسکوپی بینی بسیار مهم است که دستورالعمل مراقبت‌های بعد از درمان را به طور دقیق و کامل رعایت کنید. دو هفته اول بعد از  جراحی سینوزیت، بیشترین اهمیت را در بهبودی بیمار دارد. پس سعی کنید در این مدت به بایدها و نبایدهایی که در این مقاله به آنها اشاره شده است به دقت توجه کنید تا روند بهبودی شما به خوبی طی شود و بعد از این بتوانید به راحتی نفس بکشید.

نکات مهم برای درمان سریع و پیشگیری

در پایین نکات مهمی که می‌تواند به درمان سریع و موثر شما کمک کند، بیان شده است :

• سرماخوردگی‌های ساده را سریع‌تر درمان کنید تا دچار عارضه سینوزیت نشوید.
• در صورتی که سرماخوردگی شما بیشتر از 5 تا 7 روز طول کشید، جهت درمان و جلوگیری از عارضه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نمایید.
• هرگز برای درمان سرماخوردگی، به صورت خودسرانه آنتی‌بیوتیک استفاده نکنید.
• صرف وجود ترشحات غلیظ و بد رنگ دلیل سینوزیت عفونی و نیاز به آنتی‌بیوتیک نیست؛ لذا، برای استفاده از آنتی‌بیوتیک اصرار نکنید.
• درمان سینوزیت‌های عفونی حاد که کمتر از 10 روز تا دو هفته طول می‌کشند حداقل 10 تا 14 روز بوده و بنا بر صلاح دید پزشک شما می‌تواند بیشتر هم طول بکشد.
• سینوزیت‌های مزمن که بیشتر طول می‌کشند نیاز به دوره‌های طولانی‌تر درمان دارند؛ که، استفاده مداوم داروها در بهبود بدون عارضه شما موثر خواهد بود.

سینوزیت‌های آلرژیک عمدتا به دلیل ماهیت طول کشنده و نیز تماس طولانی با مواد حساسیت‌زا، نیز به دوره‌های متعدد درمانی دارند؛ که، قطع بدون مجوز آن‌ها سبب طولانی شدن روند درمانی می‌گردد.

• درمان آلرژی نیاز به همکاری بیمار دارد تا درمانی موثر و مدارم باشد.
• پرهیز از عوامل زمینه‌ساز آلرژی الزامی است.
• تاثیر داروها به دو صورت فوری و تاخیری است، بنابراین داروها را تا انتهای دوره تجویزی مصرف کنید.

درمان‌های خانگی سینوزیت

در اینجا شما می‌توانید نحوه درمان مشکلات  سینوزیت و آلرژی با داروهای طبیعی و داروهای خانگی را یاد بگیرید.

• برای تسکین فشار سینوسی که برای ساعت‌ها طول می‌کشد، سعی کنید در اتاق خواب یا اتاق‌های دیگری که زمان زیادی را در آن صرف می‌کنید، دستگاه بخور داشته باشید. هوای خشک می‌تواند سینوس‌های شما را تحریک کند، اما حفظ رطوبت هوا می‌تواند باعث کاهش احتقان بینی شود. همچنین دو تا چهار بار استشاق بخار در روز کمک کننده خواهد بود.
• پیدا کردن چگونگی کاهش فشار سینوسی می‌تواند به اندازه گرفتن یک لیوان آب سرد یا آبمیوه ساده باشد. انجام این کار موجب نازک شدن مخاط و خروج ترشحات خواهد شد. چای داغ یکی دیگر از گزینه‌های مناسب است.
• این کار به شستشوی بینی نیز شناخته می‌شود، و می‌تواند به حفظ تمیزی سینوس‌های شما کمک کند. برای انجام صحیح این کار، از یک محلول نمکی استریل استفاده کنید تا مخاط و مواد آلرژی‌زایی که باعث بروز احتقان شما شده است را به بیرون خارج نماید.